Navigacija
Zakonodavac je u odredbama Zakona o izmenama i dopunama Zakona o radu, koji je stupio na snagu: 29.07.2014. godine, propisao rokove usaglašavanja opštih akta poslodavaca (kolektivnih ugovora, pravilnika o radu), pravilnika o organizaciji i sistematizaciji poslova i ugovora o radu, sa odredbama Zakona.
Važeće kolektivne ugovore i opšta akta trebalo je primenjvati 6 meseci odnosno do zaključivanja kolektivnog ugovora, registrovanog (odobrenog) od strane nadležnog ministarstva i objavljenog u službenim glasilima, odnosno donošenja pravilnika o radu (do 29.01.2014.) a danas je 3. Mart!
Na osnovu kolektivnog ugovora, poslodavac je bio dužan da uskladi Pravilnike o organizaciji i sistematizaciji poslova. Ukazujemo na nelogičnost, datu u Zakonu, vezanu za rok usaglašavanja opštih akata i iz njih proizašlih Pravilnika: mislimo na Pravilnike o radu, Pravilnike o organizaciji i sistematizaciji poslova i ugovore o radu, gde se kaže da je poslodavac bio dužan da ih uskladi u roku od 60 dana, od dana stupanja na snagu Zakona, dakle do 26. 09.2014. godine.
Kako je moguće utvrditi kraći rok usaglašavanja ugovora o radu, od roka usaglašavanja opštih akata? Nikako, jer poslodavac ne može usaglašavati svoja opšta akta, pre svega pravilnik o radu sa Zakonom, sve dok ne stupi na snagu kolektivni ugovor iz kojeg proizilaze pravna dejstva. Nijedan rok nije ispoštovan. Zvaničnog kolektivnog Ugovora nema (nije odobren).
Različitim tumačenjem usvojenih zakonskih rešenja, pre svega nadležnih u lokalnoj samoupravi i sindikata, čije su posledice loš tekst kolektivnog Ugovora, te oklevanje i kašnjenje do zadnjega dana da se isti potpiše bez mogućnosti primedbi čak i na tekstualne greške je neodgovornost i neozbiljnost i ima za posledicu kašnjenje u registraciji posebnog kolektivnog ugovora – PKU.
Ovo ima za posledicu nemogućnost izrade opštih akata kod poslodavca a trpe i zaposleni i direktori JP tim pre što su Kolektivni ugovor i pravilnik o radu osnov za ugovor o radu kojim se, uređuju prava, obaveze i odgovornosti iz radnog odnosa. Na osnovu pogrešnog činjenja i ne činjenja javna predizeća su „upala u zakonsku prazninu u kojoj su direktori i zaposleni dovedeni u vrlo nepovoljnu situaciju. Mora se hitno otkloniti atmosfera gde je sve moguće i nemoguće i gde se odokativnim metodama kroji kapa i gde je reč vlasnika „božiji zakon”.
Ono što je zabrinjavajuće je što se ne slušaju oni koji se bave ekonomsko – pravnim subjektivitetom privrednih društva i radnim odnosima. Ovo navodi na sumnju da je „politička volja“ jača od propisa i mišljenja kompententnih za prava koja se crpe iz radnih odnosa i da se nije slušala struka nego politika.
Dobronamerne sugestije nisu prihvatali ni sindikati ni vlasnici. Zato su JP dovedena u nezavidan položaj po pitanju, prava zaposlenih, organizacije i sistematizacije, jer nemaju mogućnost organizaciono sistemtizacionog usaglašavanja svojih privrednih društava, što je uslov za postizanje planiranih ciljeva. Ova greška ili nerazumevanje prava iz radnih odnosa se još uvek može ispraviti u opštim aktima (kolektivnom ugovoru, pravilnicima o radu i ugovorima o radu).
Primeri problema nemanja opštih akata su brojni, jer većina članova zakona o radu precizira da se veliki deo prava predviđa upravo u opštim aktima. Navodimo kao ilustraciju samo par: Dužina godišnjeg odmora je svedena svima na zakonski minimum a treba biti utvrđena opštim aktom i ugovorom o radu u kojima se definišu kriterijumi. Zakon obavezuje poslodavca da nadoknadi troškove za slučaj smrti člana uže porodice ali u skladu sa opštim aktom, kojeg nema (sada nema kriterijuma: koja je to visina troškova, način isplate i slično). Analzirajući sadržaj Ugovora o radu, koji propisuje Zakon, zaključujemo da je u direktnoj suprotnosti sa zakonom samo odredba o isplati otpremnine za tehnološki višak za sve godine provedene u radnom odnosu! Ostala ugovorena prava (minuli rad, smenski rad, plaćeno odsustvo, otpremnina za odlazak u penziju, regres, topli obrok …. nisu u suprotnosti sa Zakonom) a uzimajući u obzir princip iz člana 8. Zakona koji glasi: da se opštim aktom može ugovoriti viši nivo prava, kao na primer pravo na uvećanje zarade po osnovu minulog rada za sve godine, nisu u suprotnosti sa zakonom! Zarade, nakanade zarade i druga primanja zaposlenih kao i ostvarivanje drugih prava regulišu se opštim aktima-kolektivnim ugovorima ili pravilnicima o radu i ugovorima o radu, sem preduzeća u restrukturiranju, kojima je omogućeno da drugim propisima ugovaraju pojedina svoja prava.
Dok god je na snazi postojeći kolektivni ugovor, odnosno pravilnik o radu, poslodavac je u obavezi da minuli rad i ostala ugovorna prava, isplaćuje po njemu, to jest da se ugovorima o radu ne mogu menjati prava zaposlenih ugovorena ugovorima koji su bili na snazi pre stupanja Zakona na snagu.
Zakonodavac je, verujemo svesno, ostavio mogućnost dogovora poslodavaca (vlasnika) i sindikata, ostavljajući pojedine članove zakona kao dispozitivne a ne imperativne, dajući vlasniku i sindikatima mogućnost različitih rešenja, a u skladu sa situacijom mogućnostima privrednih društava, svestan njihove različitosti, odnosno mogućnost za davanje većih prava i povoljnije uslove rada što bi proizlazilo i iz tumačenja čl. 8. stav 2 Zakona o radu.
Ovo, čini se nisu shvatili, ili nisu hteli da shvate ni osnivač ni sindikat. Takođe zabrinjava činjenica da se nije vodilo računa o usaglašenosti posebnog kolektivnog ugovora sa zakonima o srednjem, višem i visokom obrazovanju te ukazujemo i na potrebu usaglašavanja sa propisima o obrazovanju. Za tu neodgovornost, ne mogu se tražiti krivci u privrednim društvima.
Naravno, Odbor za pravna i socijalna pitanja je svestan da je osnov za zaključivanje kolektivnog ugovora kod poslodavca zakon o radu a ne odredbe kolektivnog ugovora i odredbe opštih akata kod poslodavca te da je predmet kolektivnog ugovora prava, obaveze i odgovornosti zaposlenog iz radnog odnosa a ne odnos između osnivača i poslodavca. Zato što pre treba menjati i otkloniti manjkavost u propisima koji regulišu ovu materija, odnosno uskladiti Kolektivni ugovor sa odredbama Zakona o radu.
Milica Mijović
